Wat zijn de grote idealen maar ook de haalbare wegen om vooruit te gaan voor hen die er naar verlangen een rechtvaardiger en broederlijker wereld te bouwen in hun alledaagse relaties, in het sociale leven, in de politiek en de instituties?

Dit zouden we kunnen omschrijven als de hoofdvraag in de nieuwe encycliek van paus Franciscus die ondertekend werd in Assisi op 3 oktober, ‘Fratelli tutti’. De titel van de encycliek kan men vertalen naar ‘Allen broeders”. Het is één van de thema’s die de paus het meest na aan het hart ligt en wat keer op keer terugkomt in zijn toespraken, meditaties, homilieën, pastorale brieven en encyclieken.

Deze nieuwe encycliek probeert dan ook een antwoord te geven op die prangende vraag. De Heilige Vader omschrijft dit document als een sociale encycliek en verklaart dat hij de titel ontleende uit de zogeheten ‘Wijsheidsspreuken’ van de heilige Franciscus van Assisi die deze woorden gebruikt om zijn broeders en zusters toe te spreken om hen een levensweg voor te houden die getekend wordt door de smaak van het Evangelie.

In de afgelopen dagen zijn er enkele belangrijke documenten verschenen. We denken onder meer aan de brief van de Congregatie voor de Geloofsleer over de zorg voor terminale patiënten ‘Samaritanus Bonus’, de prachtige pastorale brief van de paus over het belang van de heilige Hiëronymus en het belang van een liefde te hebben voor de Heilige Schrift ‘Scripturae Sacrae affectus’ en tot slot deze encycliek ‘Fratelli tutti’.

In Radio Vaticaan konden we u reeds een samenvatting laten horen van Scripturae Sacrae affectus. Op maandag 5, dinsdag 6, donderdag 8 en zaterdag 10 oktober, steeds om 17u30, lezen we integraal de brief Samaritanus Bonus aan u voor en vanaf maandag 12 oktober zullen we u een uitgebreide samenvatting geven van de encycliek ‘Fratelli tutti’!

Bij wijze van voorproefje kan u hieronder reeds een vertaling vinden van de inleiding van deze nieuwe encycliek:

Encycliek Fratelli tutti van de heilige vader Franciscus over de broederschap en de sociale vriendschap

“FRATELLI TUTTI”. Met deze woorden sprak de Heilige Franciscus van Assisi zijn broeders en zusters toe en stelde hen een levenswijze voor die getekend werd door de smaak van het Evangelie. Van alle wijsheidsspreuken die Franciscus gesproken heeft, zou ik er graag die uitkiezen waarin hij oproept tot een liefde die de grenzen van geografie en afstand overstijgt, een éénieder die zijn naaste liefheeft zalig noemt, of hij nu ver weg is of dichtbij. In zijn eenvoudige en eenvoudige manier gaf de Heilige Franciscus uiting aan de essentie van een broederlijke openheid die ons toestaat om iedere persoon te erkennen, waarderen en beminnen, ongeacht hun fysieke nabijheid, ongeacht de plaats waar hij of zij werd geboren of leeft.

Deze heilige van de broederlijke liefde, eenvoud en vreugde, die me er toe inspireerde de Encycliek Laudato Si te schrijven, spoort me nogmaals aan om deze nieuwe Encycliek toe te wijde aan de broederlijkheid en de sociale vriendschap. Franciscus zag zichzelf als een broeder van de zon, de zee en de wind, en toch wist hij dat nog dichter bij de mensen stond die hem omringden. Waar hij ook ging, hij zaaide zaden van vrede en begeleidde de armen, de verlatenen, de zieken en de verstotenen, de minste van zijn broeders en zusters.

ZONDER GRENZEN

Er is een episode in het leven van Paus Franciscus dat zijn openheid van hart toont, een openheid dat geen grenzen kende en de verschillen in afkomst, nationaliteit, huidskleur of religie oversteeg. Het was zijn bezoek aan de Sultan Malik-el-Kamil in Egypte dat, gezien de armoede van Franciscus, zijn schaarse middelen, de grote afstanden die hij diende te reizen en de verschillen in taal, cultuur en religie, aanzienlijk wat moeilijkheden kende. Die reis, die ten tijden van de Kruistochten werd ondernomen, toonde verder de omvang en de grootsheid van zijn liefde die er naar zocht éénieder te omhelzen. De trouw van Franciscus aan de Heer was evenredig met zijn liefde voor zijn broeders en zusters. Onbezorgd voor de moeilijkheden en gevaren ging Franciscus er op uit om de Sultan te ontmoeten met dezelfde houding die hij bij zijn discipelen inprentte: indien zij zich “onder de Saracenen en andere niet gelovigen bevonden, dienden ze, zonder hun eigen identiteit te verloochenen, zich niet in te laten met argumentaties en discussies, maar onderworpen te zijn aan ieder menselijk schepsel voor de glorie Gods.” In de context van die tijd was dit een buitengewone raadgeving. We zijn onder de indruk dat zowat 800 jaar geleden de Heilige Franciscus erop aandrong iedere vorm van vijandigheid of conflict te vermijden en dat een nederige en broederlijke ‘onderwerping’ getoond diende te worden tegenover hen die zijn geloof niet deelden.

Franciscus trok niet met woorden ten oorlog met als doel doctrines op te leggen; hij verspreidde eenvoudigweg de liefde van God. Hij begreep dat “God liefde is: wie in de liefde woont, woont in God en God is met hem.” (1 Joh 4,16). Op deze wijze werd hij een vader voor iedereen en inspireerde hij de visie opeen broederlijke samenleving. Inderdaad, “enkel de man die anderen benadert, niet om hen in zijn eigen leven te betrekken, maar hen te helpen nog vollediger zichzelf te worden, kan werkelijk een vader worden genoemd.” In de wereld van die tijd, boordevol wachttorens en verdedigingsmuren, waren steden het decor van brutale oorlogen tussen machtige families, zelfs toen armoede zich verspreidde over het land. Franciscus echter was in staat om de ware vrede in zijn harte te verwelkomen en zichzelf te bevrijden van het verlangen macht te bezitten over anderen. Hij werd één van de armen en zocht ernaar met iedereen in harmonie te leven. Franciscus heeft deze bladzijden dan ook geïnspireerd.

Kwesties die te maken hebben met menselijke broederlijkheid en sociale vriendschap zijn altijd een zorg voor mij geweest. Afgelopen jaren heb ik hierover, herhaaldelijk en in verschillende omstandigheden, gesproken. In deze Encycliek heb ik er naar gezocht vele van deze uitspraken samen te brengen en hen te situeren in een bredere reflectiecontext. Tijdens de voorbereiding van ‘Laudato Si’ vond ik een inspiratiebron in mijn broeder Bartholomeus, de Orthodoxe Patriarch, die krachtig heeft gesproken over onze nood om zorg te dragen voor de schepping. In dit geval heb ik me in het bijzonder bemoedigd geweten door de Groot Imam Ahmad Al-Tayyeb, die ik in Abu Dhabi heb ontmoet, en waar we verklaarden dat “God alle menselijke wezens gelijk heeft geschapen in rechten, plichten en waardigheid en Hij heeft hen geroepen om samen te leven als broeders en zusters.” Dit was geen diplomatiek gebaar, maar een reflectie die werd geboren uit dialoog en gemeenschappelijke engagement. De huidige Encycliek herneemt en ontwikkelt enkele van de grote thema’s die vermeld werden in het Document dat we beiden ondertekenden. Ik heb eveneens, samen met mijn eigen gedachten, verschillende brieven, documenten en overwegingen die ik ontving van vele individuen en groepen van over de hele wereld, geïmplementeerd.

De volgende bladzijden pretenderen niet een compleet onderricht te bieden over broederlijke liefde, maar wil eerder de universele reikwijdte, de openheid voor iedere man en vrouw overwegen. Ik bied deze sociale Encycliek als een bescheiden bijdrage aan voortdurende reflectie aan, in de hoop dat ten aanzien van de huidige pogingen om anderen te elimineren en te negeren, we tonen in staat te zijn te antwoorden met een nieuwe visie op broederlijkheid en sociale vriendschap die niet enkel bij woorden zal blijven. Hoewel ik het heb geschreven vanuit de Christelijke overtuigingen die me inspireren en mij ondersteunen, heb ik er naar gezocht deze reflectie tot een uitnodiging tot dialoog onder alle mensen van goede wil te maken.

Toen ik deze brief schreef, brak de Covid-19 pandemie onverwacht los, en legde onze valse zekerheden bloot. Afgezien van de verschillende manieren waarop verscheidene landen reageerden op de crisis, werd hun onmogelijkheid om samen te werken vrij duidelijk. Ondanks al onze hyper-connectiviteit, waren we getuige van een verdeeldheid die het moeilijker maakte om problemen op te lossen die ons allen treffen. Eenieder die denkt dat de enige les die we moesten leren erin bestond te verbeteren waar we reeds mee bezig waren, of om bestaande systemen en regelingen te verfijnen, negeert de realiteit.

Het is mijn verlangen dat we, in deze tijd, door de waardigheid van iedere menselijke persoon te erkennen, kunnen bijdragen aan de wedergeboorte van een universele aspiratie tot broederlijkheid. Broederlijkheid tussen alle mannen en vrouwen. “Hier zien we een schitterend geheim dat ons toont hoe we kunnen dromen en onze levens kunnen veranderen in een wonderlijk avontuur. Niemand kan een leven in isolatie aan… We hebben een gemeenschap nodig die ons ondersteunt en helpt, waar we elkaar kunnen helpen vooruit te kijken. Hoe belangrijk is het om samen te dromen…Op onszelf lopen we het risico enkel zinnebeelden te zien, zaken die er niet zijn. Dromen echter worden samen gebouwd. “ Laten we dan dromen, als één menselijke familie, als medereizigers die hetzelfde vlees delen, als kinderen van dezelfde aarde die onze gemeenschappelijke woning is, waarbij ieder van ons de rijkdom van zijn of haar geloof of overtuigingen brengt, ieder van ons met zijn of haar eigen stem, ieder van ons broeders en zusters van elkaar.